Werkdruk op meerdere niveaus

‘Kijk bij werkdruk ook naar de bredere context’

Werkdruk op meerdere niveaus

‘Kijk bij werkdruk ook naar de bredere context’

Werkdruk werkt door op meerdere niveaus, constateert coach Samula Mescher. Dat maakt de problematiek vaak complex, maar biedt volgens haar ook kansen om werkdruk breder aan te pakken.

In 2011 promoveerde Samula Mescher op een onderzoek naar hoe organisaties de werk-privébalans van hun werknemers ondersteunen. Als zelfstandig coach en trainer helpt ze tegenwoordig wetenschappers om meer balans, energie en impact in hun werk te vinden.

Of de aard van werkdruk de afgelopen tijd is veranderd? Dat durft Mescher niet met zekerheid te zeggen. ‘Wat ik wél zie, is dat de onderwijslast en de nadruk op externe financiering de afgelopen jaren nog groter zijn geworden dan ze al waren. Daardoor is de ervaren werkdruk over de gehele linie enorm toegenomen.’

Drie niveaus

Volgens Mescher werkt werkdruk door op drie niveaus: op beleidsniveau, op het niveau van cultuur en werkprocessen, en op individueel niveau. In de praktijk botsen die drie niveaus volgens haar vaak.

‘Je ziet dan bijvoorbeeld dat beleid dat met de beste intenties is ontworpen, op individueel niveau averechts uitpakt. Neem een verruimd opleidingsbudget. Veel wetenschappers zijn leergierig en volgen graag een aanvullende cursus of training. Maar omdat er vervolgens geen uren voor worden begroot, komen ze qua tijd in de knel.’

Parttime werken

In andere gevallen lopen individuele wetenschappers dan weer tegen de academische cultuur aan, vervolgt Mescher. ‘Neem parttime werken. Formeel is die ruimte er, óók voor wetenschappers. Maar zodra je in deeltijd gaat werken, word je vaak net niet meer helemaal voor vol aangezien. Dat merk je vervolgens ook bij het aanvragen van beurzen; doordat je minder tijd hebt voor onderzoek en publicaties, vis je vaker achter het net. Waardoor de druk op individueel niveau toch weer toeneemt.’

‘Beleid dat met de beste intenties is ontworpen, kan op individueel niveau averechts uitpakken.’

‘De vraag van één individu leverde werkdrukverlichting op voor de hele afdeling.’

Praktijkvoorbeeld

De aanpak van werkdruk richt zich idealiter dan ook op meerdere niveaus, schetst Mescher. ‘Om een voorbeeld te geven uit mijn eigen praktijk: een postdoc meldde zich bij me met werkdrukklachten, in die mate dat ze twijfelde of ze überhaupt wel verder wilde in de wetenschap. We zijn toen gaan analyseren: waar loop je nou precies op vast? Wat bleek: in het lab waar ze werkte, begeleidde ze een aantal promovendi en masterstudenten. Elke vijf à tien minuten werd ze wel onderbroken door een vraag, waardoor haar concentratievermogen enorm afnam.’

‘Voor deze postdoc bleek een soort spreekuur op vaste momenten de oplossing: promovendi en studenten bleken prima in staat om vragen ‘op te sparen’.

Op individueel niveau bood deze oplossing dus meteen verlichting. Tegelijkertijd bleken meer collega’s hier tegenaan te lopen. Uiteindelijk is er op afdelingsniveau besloten om structureel op deze manier te gaan werken, waarbij vragen en verzoeken meer worden gebundeld. Zo leverde de vraag van één individu werkdrukverlichting op voor de hele afdeling.’

Bredere context

Mescher wil maar zeggen: kijk vooral ook naar de bredere context. ‘Veel academici denken dat werkdruk nu eenmaal ‘bij de wetenschap’ hoort en dat ze enige zijn die een bepaalde onbalans ervaren. Terwijl het dus vaak gaat om een breder gevoeld probleem, dat soms met relatief kleine maatregelen verlicht kan worden.’

‘Als je doet waar je hart ligt, krijgt werkdruk sowieso minder kans.’

Extra druk door coronacrisis?

Al met al stelt de complexe academische omgeving hoge eisen aan mensen. Hoe beziet Mescher in dat licht de huidige coronacrisis? ‘Aan de ene kant heb je mensen die het eigenlijk wel prettig vinden om wat meer op afstand te staan. Tegelijkertijd ervaren veel medewerkers ook extra druk: opeens moet er online lesgegeven en geëxamineerd worden. Veel mensen worstelen daarnaast met de zorg voor kinderen, met mantelzorg, met zorgen om de gezondheid van naasten. Mag je in deze extreem bijzondere omstandigheden, met alle emoties van dien, überhaupt dezelfde mate van productiviteit verwachten?’

Zien wat echt belangrijk is

Het risico bestaat volgens Mescher bovendien dat we straks, als de situatie weer meer normaliseert, meteen weer terug willen naar hoe het was. ‘Maar vaak kan dat niet zomaar. Sommige taken zijn doorgeschoven of blijven liggen, wat weer zorgt voor extra druk. Tegelijkertijd biedt deze crisis zeker ook kansen.

Wellicht zien we straks wel in dat bepaalde taken, overlegmomenten of procedures helemaal niet zo belangrijk zijn als we dachten.’

Drie pijlers

Voor de komende tien jaar hoopt Mescher vooral dat de sector een veel diverser beeld weet te ontwikkelen van wat een ‘goede wetenschapper’ is. ‘De nadruk ligt nog altijd heel erg op het binnenhalen van publicatiepunten. Terwijl goede wetenschap volgens mij stoelt op drie pijlers: onderzoek, onderwijs en valorisatie. Veel wetenschappers vinden dat laatste erg leuk en interessant, maar krijgen er simpelweg de ruimte niet voor. Ik hoop dat we met zijn allen afstappen van het idee dat er maar één carrièrepad mogelijk is, en dat in de toekomst ál die pijlers voldoende aandacht en erkenning krijgen. Want als je doet waar je hart ligt, krijgt werkdruk sowieso minder kans.’